Με αυτό το νεοκδοθέν σύγγραμμά του, «Απόκουρον τόπος τής Αιτωλίας, 1506-1926, Τουρκοκρατούμενον, Επαναστατημένον, Μετεπαναστατικά χρόνια», ο ιστορικός και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ιωάννης Νεραντζής, καταδεικνύει τη σημασία τής συγγραφής από ειδικούς της Τοπικής Ιστορίας και την αναγκαιότητα εισαγωγής τής διδασκαλίας της στα σχολεία.
Το νέο βιβλίο τού ιστορικού και διδάκτορος του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ιωάννου Νεραντζή, υπό τον τίτλον, «Απόκουρον τόπος τής Αιτωλίας», το οποίο παρουσιάστηκε στην πλήθουσα από εκλεκτούς συντοπίτες μας κεντρική πλατεία του Θέρμου, στις 2 Οκτωβρίου τού 2021, για μιαν ακόμα φορά με γοήτευσε για πολλούς λόγους, οι οποίοι, όπως θα αναλυθούν στη συνέχεια, είναι ακατάλληλοι για στρουθοκαμήλους.
Κατ΄ αρχάς, και αυτό το νέο σύγγραμμα του Γιάννη Νεραντζή -έχω διαβάσει όλα σχεδόν τα προηγούμενα- αποτελεί μέγιστον μάθημα για το πώς και από ποιούς πρέπει να γράφεται η Ιστορία, και η Τοπική Ιστορία, η οποία, σε άλλες χώρες, αρχίζει από τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες μιας τοπικής κοινωνίας, αφορά τους τοπικούς θεσμούς και συνεχώς ενισχύει την τοπική ταυτότητα, εμπλουτίζει τις γνώσεις, παρουσιάζει ένα συγκεκριμένο παλαιό κοινωνικό, πνευματικό και οικονομικό περιβάλλον, αποκαλύπτει παλιές σκηνές τής καθημερινής ζωής και, κυρίως, τονίζει την αυτογνωσία, η οποία καθίσταται πια αναγκαία μετά την ακάθεκτη εισβολή τής «παγκοσμιοποίησης» (sic.) και τού «πολυπολιτισμού» (sic.) που, διαφορετικά, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για «αλλοτρίωση»!.
Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση που στην ομιλία του κατά την παρουσίαση του νέου βιβλίου του ο Γιάννης Νεραντζής δεν μπόρεσε να αποφύγει τον πειρασμό να θέσει και να απαντήσει στο ερώτημα: «Γιατί να μάς ενδιαφέρει η σπουδή τής Τοπικής Ιστορίας; Η σπουδή τής Ιστορίας που έγραψαν οι Έλληνες κάτοικοι στα χωριά τού Απόκουρου, ως είχε η κοινωνικο-ιστορική του εικόνα στη μακρά διάρκεια τής Ιστορίας;»..
Και ιδού η δέουσα απάντηση:
«…Μας ενδιαφέρει πολύ. Διότι η σπουδή τού «τώρα από το τότε», η σπουδή τού παρόντος από το παρελθόν, η σπουδή της παρούσας κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης σε σύγκριση με αυτή τού παρελθόντος μπορεί να άγει σε βαθιές συνειδητοποιήσεις για την τραγωδία στην οποία πρωταγωνιστεί ο Ελληνικός λαός. Αυτή ακριβώς η συνειδητή αντιμετώπιση τού παρόντος μπορεί να οδηγεί και στον προσδιορισμό και στην ανίχνευση των πολλαπλών κινήτρων και παραγόντων -{οικονομικών, πολιτικών, κοινωνικών, γεωγραφικών, πολιτιστικών, ψυχολογικών}- που προσδιορίζουν το ιστορικό γίγνεσθαι, ανά ιστορικόν κύκλο, Τοπικής Ιστορίας Αποκούρου, Εθνικής Ελληνικής Ιστορίας, Βαλκανικής Ιστορίας, Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Ιστορίας τών Μεσογειακών Λαών…».
Ακόμη, σημειώνω ότι η Τοπική Ιστορία μέσα από ειδικές και περιορισμένες ως προς τον χρόνο και τον τόπο περιπτώσεις μπορεί να αποτελέσει πρόκληση για τη συστηματικότερη διερεύνηση τών αιτίων που επέφεραν ευρύτερες ιστορικές εξελίξεις, και βέβαια συνιστούν σημαντικό υλικό για τη Γενική Ιστορία. Και αυτή την πτυχή τής σημασίας της Τοπικής Ιστορίας την επισημαίνει έντονα ο Γιάννης Νεραντζής, τονίζοντας τα εξής:
«… Στόχος μας είναι, μέσα από την ποσοτική σπουδή τής ”Τοπικής Ιστορίας τού Αποκούρου”, να αναχθούμε στο γενικό, στη Γενική Ελλαδική Ιστορία, και διά τής αναγωγής αυτής να καταλήξουμε στην κατανόηση των συντελουμένων μεταβολών στις δομές τού Ελληνικού Κράτους μετεπαναστατικά…».
Όλα αυτά χρειάζονται τον ειδικό, χρειάζονται τον ιστορικό, χρειάζονται τον επιστήμονα, ο οποίος «τής ιστορίας έσχε μάθησιν» στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα. Κάνω την επισήμανση αυτή, για να επισημάνω ότι, η πλημμελής μάθηση τής ιστορίας συνοδεύεται από κακή γνώση ή άγνοια της ιστορικής μεθοδολογίας, τεκμηρίωσης και συγγραφής· δεδομένα που δεν συμβάλλουν σε έναν ουσιαστικόν επιστημονικόν διάλογο.
Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό σημείο από την ομιλία τού Γιάννη Νεραντζή ως μέγιστο μάθημα συγγραφής ιστορίας:
«…Το βιβλίο το έγραψα με προσήλωση στην επιστημονική αλήθεια, με πίστη στην Ελλάδα, με αγάπη για τον λαό και τους μεγάλους ή άσημους ανθρώπους, οι οποίοι εχάραξαν με την μεγαλωσύνη και τις μικρότητες, με την ευθυκρισία και τα λάθη, αυτή την ιστορία. Επιστημονική αλήθεια – Ελλάς – λαός. Τρεις έννοιες, οι οποίες δεν συγκρούονται. Όχι διότι ό,τι είναι ελληνικό είναι αληθινό, αλλά διότι ό,τι είναι αληθινό ωφελεί την Ελλάδα. Όχι διότι η Ελλάς είναι έννοια ανωτέρα τού λαού. Αλλά διότι ό,τι ωφελεί τους Έλληνες αποτελεί θετικό στοιχείο για την Ελλάδα. Την εθνική αυτογνωσία ενός λαού εξυπηρετεί απολύτως η γνώση τής ιστορικής αλήθειας. Η Ιστορία, εφόσον θέλει να διδάξει, οφείλει να παρουσιάσει τις αληθινές διαστάσεις τών γεγονότων, τών προσώπων, τα οποία έδρασαν και τών λαϊκών στρωμάτων, τα οποία εκκινήθησαν. Η επίγνωση αυτή με οδήγησε να κάνω μια πιο ορθολογική επιλογή τών ουσιαστικών δεδομένων που συνθέτουν, πραγματικά, την Ιστορία μιας περιόδου, να τα αξιολογώ και να τα χαρακτηρίζω ορθότερα…».
Για όλους αυτούς τους λόγους, θέλω να ευχαριστήσω τον -πράγματι και όχι κατά δήλωσιν- ιστορικόν, Γιάννη Νεραντζή, διότι και το νέο βιβλίο του με έκανε «όλβιον» εκ τής «ιστορίας μαθήσεως», όπως θα έλεγε και ο Ευριπίδης.
Αλλά, πέρα από αυτή τη σημαντική πνευματική προσφορά του με το νέο βιβλίο τού Γιάννη Νεραντζή εζήλωσα και μερικά άλλα ακόμα, τα οποία τα τελευταία σαράντα χρόνια με τις συνεχείς ολέθριες «εκπαιδεφτικές» μεταρρυθμίσεις έχει γεμίσει η χώρα μας από «λειτουργικά αναλφάβητους», «αγράμματους», και γραμματικά και συντακτικά «βαρβάρους».
Και με το νέο βιβλίο του ο Γιάννης Νεραντζής διατηρεί και χρησιμοποιεί αγνά, ατόφια, σωστά όλα τα εργαλεία της ελληνικής γλώσσας, προσφέροντας μάλιστα κι ένα συγκεκριμένο μέτρο σύγκρισης μεταξύ τής γνήσιας ελληνικής γραμματικής, τού ορθού συντακτικού και τής ιστορικής ορθογραφίας.
Πολύτιμο σύγγραμμα
Έκρινα ότι, θα πρέπει να παράσχει και η ταπεινότητά μου μερικές πληροφορίες προς τις φίλες και φίλους για το πολύτιμο αυτό σύγγραμμα, που αφορά στην Τοπική Ιστορία τού «Απόκουρου», μέγιστου κομματιού τής Αιτωλίας με πολλά και πλούσια χωριά, με επίκεντρο την πόλη τού Θέρμου, όπως τονίζει ο συγγραφέας, τού οποίου Αποκούρου τα όρια συμπίπτουν με τα σημερινά όρια τού Δήμου Θέρμου.
Πρόκειται για σύγγραμμα, -{τόμος 400 σελίδων}-, για τη συγγραφή τού οποίου ο συγγραφέας εργάστηκε ένδεκα χρόνια, συγκεντρώνοντας από Ιστορικά Αρχεία, και διασταυρώνοντας από εκατοντάδες ιστορικές πηγές, πληροφορίες για την κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ιστορία όλων τών χωριών τού Απόκουρου, στην Τουρκοκρατία (1506-1821).
Επίσης, εξιστορεί την συμμετοχή και την προσφορά τών χωριών τού Απόκουρου στον Επαναστατικό Αγώνα τού 1821, αλλά και την ιστορική ανέλιξη της «Επαρχίας Τριχωνίας» μετεπαναστατικά.
Σημειώνω ότι η έκδοση αυτού τού συγγράμματος έγινε από τη Δημοτική Αρχή τού Θέρμου και με τη συνδρομή της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων (Π.Ε.Δ.) Δυτικής Ελλάδας, με την προσδοκία ότι θα βρει αυτή η αξιέπαινη πρωτοβουλία και άλλους μιμητές στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Το βιβλίο αποτελείται από πέντε μέρη: Το πρώτο είναι η «Σπουδή τής ιστορίας τού Απόκουρου Αιτωλίας»· αφορά την μεθοδολογία τής έρευνας και τις ιστορικές πηγές που τεκμηριώνουν την ιστορική αφήγηση.
Στο δεύτερο μέρος τού βιβλίου, «Απόκουρον τόπος τής Αιτωλίας, 1506-1926», ο συγγραφέας αναφέρεται στα τοπωνύμια και στα οικωνύμια, καθώς και στις διοικητικές διαιρέσεις τής περιοχής στα 520 χρόνια που διέρχεται περιγράφει το βιβλίο.
Το τρίτο μέρος, «Απόκουρον Τουρκοκρατούμενον», περιγράφει την επιβίωση τών κατοίκων στα δύσκολα χρόνια της ”δουλείας”.
Στο τέταρτο μέρος, «Απόκουρον Επαναστατημένον», ο συγγραφέας εξιστορεί τον Αγώνα για την ελευθερία στην περιοχή.
Στο πέμπτο μέρος, «Μετεπαναστατικά Χρόνια», περιγράφεται η ανέλιξη τής περιοχής Αποκούρου, και το πώς έφθασαν και το τί κατάφεραν οι κάτοικοι ως την εποχή που πλέον μιλάμε για την σύγχρονη Ελλάδα.
Σύντομο βιογραφικό τού συγγραφέα
Προς επίρρωση όλων αυτών που αναφέρω στην αρχή για τους ειδικούς, τους πράγματι ιστορικούς, παραθέτω στη συνέχεια ένα σύντομο βιογραφικό τού συγγραφέα:
Ο Ιωάννης Γ. Νεραντζής γεννήθηκε το 1952 -(είναι νεώτερος από εμένα!)- στον Προσφυγικό Συνοικισμό, Άγιος Κωνσταντίνος Αιτωλο-Ακαρνανίας (νυν Δ.Δ. Δήμου Αγρινίου). Πραγματοποίησε τις εγκύκλιες σπουδές στο Γυμνάσιο Αρρένων Αγρινίου, είναι πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών (1972-1976). Συνέχισε με τις πρώτες Μεταπτυχιακές Σπουδές Εξειδίκευσης (Master) στις Παιδαγωγικές Επιστήμες, ετήσιας διάρκειας, στη Σ.Ε.Λ.Μ.Ε. Πατρών» (1986-1987) και ολοκλήρωσε τους δύο κύκλους τών Μεταπτυχιακών του Σπουδών στην Ιστορική Γεωγραφία και Αρχαιολογική Τοπογραφία: Τον έναν, σε επίπεδο Master, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1992-1994). Και τον άλλον στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, απ’ όπου έλαβε το Διδακτορικό Δίπλωμα, με ‘‘Άριστα’’, το 2001, από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ειδικευθείς στην Ιστορική Γεωγραφία και την Ιστορική Αρχαιολογία. Φιλόλογος Μέσης Εκπαίδευσης από το 1981. Από το 1998 ως το 2016 ”Ανώτατο Στέλεχος της Εκπαίδευσης” με τον βαθμό τού ε.θ. Παρέδρου τού Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, και από την ίδια χρονιά, κατ’ επιλογήν, Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων ως το 2016 (τέσσαρες θητείες). Διδάκτωρ-Επιμορφωτής, ανά σχολικό έτος, στα Επιμορφωτικά Περιφερειακά Κέντρα (Πατρών, Λαμίας, Τριπόλεως), στο «Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Νεοδιορίστων Καθηγητών-Φιλολόγων Μέσης Εκπαίδευσης» (1998-2012). Το 1994 ίδρυσε και έκτοτε διευθύνει, στο Αγρίνιο, το «ΑΓΡΙΩΝΙΟΝ ΑΡΧΕΙΟΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ», με προσανατολισμό στην έκδοση βιβλίων για την Ιστορία και την Αρχαιολογία τής Αιτωλίας και Ακαρνανίας.
Πλούσιο είναι και το συγγραφικό έργο φιλολογικού περιεχομένου, όπως:
-«Φιλολογώ και Διδάσκω – Διδακτική Φιλολογικών Μαθημάτων». («CARPEDIEM», 2009).
-«Λογοτεχνία και Ιστορία αμφίδρομη σχέση. Η Λογοτεχνία ως ιστορική πηγή και η Ιστορία ως έμπνευση λογοτεχνική». (Εκδοση: ”ΑγριώνιονΑρχείον”, Αγρίνιον, 2015).
Επίσης, τα συγγράμματά του, ιστορικού και αρχαιολογικού περιεχομένου, αναφέρονται στην Ιστορική Γεωγραφία, την Αρχαία Ιστορία, την Αρχαιολογία, την Αρχαία Ελληνική Θρησκεία και τον Πολιτισμό, τής αρχαίας Αιτωλίας και τής αρχαίας Ακαρνανίας :
-«Η Χώρα των Αιτωλών», (Diss., 2001), (εκδ. «ΙΦΙΤΟΣ», Αγρίνιο, [2003] ).
-«Ιστορική Αρχαιολογία Ναυπάκτου: Προϊστορική, Οζολαία Λοκρική, Ρωμαιοκρατούμενη, Βυζαντινή, Μεσαιωνική, Οθωμανοκρατούμενη». (Έκδ.: «Αγριώνιον Αρχειον» & «ΙΦΙΤΟΣ», Αγρίνιον, 2007).
-«Προϊστορικές φυλετικές λατρείες Αιτωλών και Αγραίων». («Ιστορικές Εκδόσεις Στέφανος Βασιλόπουλος, Αθήνα 2000).
-«Η Αρχαία Στρατική Ακαρνανίας: Μνημειακή Τοπογραφία – Επιγραφές – Αρχαιολογικά Ευρήματα», (εκδ. “ΑγριώνιονΑρχείον”, Αγρίνιον, 1997).
-«Επιγραφές και Αρχαιολογικά Ευρήματα Μουσείου Θυρρείου Ακαρνανίας, (εκδ. “ΑγριώνιονΑρχείον”, Αγρίνιον 1994).
-«Ἀπόκουρον τόπος τήςΑίτωλίας. Ιστορία από τις πηγές (1506-1926»). (Έκδοση τού Δήμου Θέρμου. Θέρμον, 2021).
– Δημοσιευμένες μελέτες, φιλολογικές, ιστορικές, αρχαιολογικές, στα περιοδικά: ”Αρχαιολογία & Τέχνες”, Σύγχρονη Εκπαίδευση, Επιστήμη & Παιδαγωγία, ΄Ιβυκος, Παρουσία, ”Στερεά Ελλάς”, ”Ριζα Αγρινιωτών”, ”3η Χιλιετία”.
– Επιστημονικές Ανακοινώσεις σε Συνέδρια, Φιλολογίας, Αρχαιολογίας, Ιστορίας, Ιστορίας τής Εκπαίδευσης, στις πόλεις, Αθήνα, Πάτρα, Ιωάννινα, Αγρίνιον, Ναύπακτο, Λαμία, Τρίπολη, Βόνιτσα, Άργος, Καρπενήσι, Αιτωλικό, Δομνίστα.
Επίσης, συνεργάζεται στις Ιστοσελίδες: neranion.blogspot.com και AcademiaEdu – Ιωάννης Νεραντζής.
