Σάββατο, 8 Φεβρουαρίου, 2025
ΑρχικήΠολιτισμόςΤο λασπωμένο όνειρο τής προσφυγοπούλας μαμάς-Ευρυδίκης

Το λασπωμένο όνειρο τής προσφυγοπούλας μαμάς-Ευρυδίκης

Date:

Σχετικά άρθρα

Επεισοδιακή η εκδήλωση για την ανλησιοταμίευση στο Θέρμο (ΒΙΝΤΕΟ – ΦΩΤΟ)

Έντονες αντιδράσεις και διαμαρτυρίες από πολίτες υπήρξαν στην εκδήλωση...

Ο αποκεφαλισμός των Ερμών και η κοπή των δέντρων στο Αγρίνιο: Ένα κορυφαίο πολιτικό παράδειγμα

Της Καλλιόπης ΜΥΡΙΣΙΩΤΗ Στο χθεσινό δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Αγρινίου,...

Δεύτερη Συνάντηση Πιλοτικής Δράσης του Ευρωπαϊκού Έργου AMBITIOUS

Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, μέσω της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας,...

   Η υπό του Κεμαλικού Τουρκικού Κράτους

γενοκτονία τού Ποντιακού και τού Μικρασιατικού Ελληνισμού

 

δρ Ιωάννης  Γ. Νεραντζής

 
    Ο πανηγυρικός αυτός ας είναι αφιερωμένος στο «δικαίωμα των ΕλληνοΠοντίων και όλων των Ελλήνων Μικρασιατών Προσφύγων στη μνήμη», στη γνώση δηλαδή της ιστορίας και ειδικότερα στους πολιτικούς και ιστορικούς λόγους που καθόρισαν την προσφυγική πραγματικότητα σε όλον τον κόσμο.
   Ας είναι επίσης αφιερωμένος, στη μνήμη τής Πόντιας μαμάς-Ευρυδίκης, καθώς και στη μνήμη ενός άξιου τέκνου των Ποντίων Προσφύγων κατοίκων του Αγίου Κωνσταντίνου Αιτωλοακαρνανίας, στη μνήμη δηλαδή του Πόντιου πρόσφυγα Ιωάννη Παυλίδη. Χαίρεται η ψυχή των ατενίζοντας όλους εμάς σήμερα, δέκα εννέα Μαϊου, ημερομηνία καθιερωθείσα ως «ημέρα μνήμης των θυμάτων της γενοκτονίας και απαίτησης για την αναγνώρισή της» να ορκιζόμαστε ότι δεν ξεχνάμε τη συστηματική εξόντωση ενός λαού, του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και του Ευξείνου Πόντου, για τον λόγο τής ιδιαίτερης εθνικής και πολιτιστικής του ταυτότητας. Εξόντωση που επιδιώχθηκε και πραγματοποιήθηκε με μια πολιτική βιαιοτήτων, σφαγών, διώξεων, εξορίας, εκτοπίσεων, γενοκτονίας.
   Αυτό το συγκλονιστικό ιστορικό γεγονός της συρρίκνωσης του Ελληνισμού και ο περιορισμός του στον σημερινόν Ελλαδικόν χώρο δεν ήταν ένα στιγμιαίο έγκλημα, ποιός το αγνοεί εξάλλου. Ήταν μια μακροχρόνια  – δέκα αιώνων – διαρκής γενοκτονία του Ελληνισμού, μια διαδικασία που και στις μέρες μας από τους ίδιους παράγοντες εξακολουθεί να συντελείται  στην Ανατολική Θράκη («Ευρωπαϊκή Τουρκία»), στη δοκιμαζόμενη Κύπρο και στη Βόρειο Ήπειρο.
   Στον Μικρασιατικό Ελληνισμό και ιδιαίτερα στον Ποντιακό Ελληνισμό αμφισβητήθηκε το δικαίωμα στην ύπαρξη, το δικαίωμα στο σεβασμό της εθνικής και πολιτιστικής του ταυτότητας, το δικαίωμα να διατηρεί την ειρηνική κατοχή του εδάφους του.
   Υπεύθυνο για το έγκλημα της γενοκτονίας του Ποντιακού και Μικρασιατικού Ελληνισμού, το βαρύτερο έγκλημα σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, είναι το Οθωμανικό και το Κεμαλικό Τουρκικό κράτος.
   Καιρός, να αναγνωρίσει η Διεθνής Κοινότητα τη γενοκτονία αυτή τής οποίας, τις επιδράσεις ζει σήμερα σ’ όλες τις διαστάσεις και τις εκφράσεις τής ζωής του ο Ποντιακός και Μικρασιατικός προσφυγικός Ελληνισμός σε όλες τις ηπείρους του πλανήτη μας.
   Σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η καθιέρωση τής 19ης Μαϊου ως «ημέρας μνήμης τών θυμάτων τής γενοκτονίας και απαίτησης για την αναγνώρισή της»· ώστε αυτή η ημέρα να γίνει συνάμα αφετηρία ενός νέου κύματος ποντιακής αναζήτησης, αυτογνωσίας, προσφοράς, αγώνων και διεκδικήσεων. Και τούτο διότι, δύο συνθήκες μπορούν να επιτρέψουν την αντίσταση ενός λαού στην τελική του εξαφάνιση: πρώτη: η βαθιά γνώση της Ιστορίας, των πολιτικοϊστορικών λόγων που   καθόρισαν την σημερινή του κατάσταση· και δεύτερη: η αναγνώριση από τη Διεθνή Κοινότητα αυτής της γενοκτονίας, καθώς και η απόδοση δικαίου για τα αδικήματα και εγκλήματα που διαπράχτηκαν σε βάρος αυτού του λαού.
   Αυτά τα δύο στοιχεία αποτελούν αυτά καθ’ εαυτά επιβεβαίωση και εγγύηση του δικαιώματος ενός λαού στην ύπαρξη και συνέχεια του.
   Οι μαρτυρίες για την παρουσία των Ποντίων στα βόρεια παράλια της Μικράς Ασίας, από την Παφλαγονία ως τη Λαζική, ανάγονται στα μέσα τού 8ου αιώνα π.Χ. Την τών Ποντίων ιστορία, την ανάπτυξη, την προσφορά τους στον πολιτισμό της ανθρωπότητας κατά την αρχαία, ελληνιστική, ελληνορωμαϊκή, βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, συναντά κανείς σε βιβλία της Ιστορίας, γραμμένα πολλές φορές από ιστορικούς που δέχτηκαν μεγάλη αμφισβήτηση.
   Την περίοδο μετά την Οθωμανική κατάκτηση, μια σειρά καλά επεξεργασμένοι πολιτικοί, οικονομικοί, ρατσιστικοί μηχανισμοί, υπόβαλαν τον ποντιακό λαό σε συνθήκες διαβίωσης τέτοιες, που να θέτουν σε κίνδυνο την ταυτότητα και ενότητα του λαού στον οποίο άνηκε, την ύπαρξη του. Και οι ΕλληνοΠόντιοι, όπως και οι υπόλοιποι λαοί της Μ. Ασίας – κύρια όμως οι χριστιανικές εθνότητες – γνώρισαν ένα από τα περισσότερο βάρβαρα καθεστώτα που κατάγραψε ποτέ η Ιστορία, την Οθωμανική αυτοκρατορία. Εξισλαμισμοί, εκτουρκισμοί, όλες οι μορφές βίας, υποχρέωσαν τον ποντιακό λαό στη φυγή από τα παράλια τού Πόντου προς τις ορεινές περιοχές και τα μοναστήρια, καθώς και στην έξοδο προς τον Καύκασο. Η αντίσταση του Ποντιακού λαού υπήρξε ισχυρή και καθολική. Μαρτυρίες υπάρχουν πολλές. Στον Πόντο δεν παρατηρείται η ίδρυση τζαμιών πριν από το 17ο αιώνα.
   Από την αρχή τού δικού μας αιώνα, το ποντιακό ζήτημα αποτέλεσε μέρος τού γενικότερου Ανατολικού Ζητήματος. Η κυριαρχία τής «λογικής τών κρατών και τών συμφερόντων τους», που αγνόησε την ιστορία, την ταυτότητα και τη θέληση τών λαών στον τρόπο λύσης τού “Ανατολικού Ζητήματος“, επιφύλαξε στον Ποντιακό λαό την ίδια τύχη που επιφύλαξε σε έναν άλλο ιστορικό λαό της περιοχής, τους Αρμενίους. Από το 1908 – αρχή του ρατσιστικού κινήματος τω Νεότουρκων – αλλά ειδικότερα από το 1916 μέχρι το 1923, ο Ποντιακός λαός, εξαιτίας της εθνικής και πολιτιστικής του ταυτότητας, έγινε αντικείμενο σφαγής, βασανισμών, διώξεων, εκτοπίσεων, εκτελέσεων, γενοκτονίας.
   Η εξόντωση των Ελληνο-Ποντίων στρατιωτών στα εργατικά τάγματα (αμελέτ ταμπουρού) στον Καύκασο, στην περίοδο του ΡωσοΤουρκικού πολέμου το 1916, συνεχίστηκε μέσα από μια προμελετημένη πολιτική από τη μεριά του Τουρκικού κράτους, με στόχο τη συστηματική εξόντωση του Ποντιακού Ελληνικού λαού, μέχρι το 1923: Μεγάλος ο υπό των Τσετών σφαγιασμός των Ελλήνων των παραλίων της Μικράς Ασίας και του Ευξείνου Πόντου· οι καταστροφές Ελληνικών χωριών και πόλεων· χιλιάδες οι θάνατοι και οι αγνοούμενοι στις στρατιές των εκτοπισμένων από τα  παράλια του Πόντου στο Ερζερούμ και στο Κουρδιστάν, ίσαμε τη Συρία. Γεγονότα που στοιχειοθετούνται, καταγράφονται στις Εκθέσεις των ξένων προξένων (Γερμανίας, Αμερικής, Αυστρίας) οι οποίες εκθέσεις βρίσκονται σήμερα στα Κρατικά Αρχεία αυτών των χωρών και έχουν νομική αξία και ισχύ.
   Η βιαιότητα των διώξεων και των εγκλημάτων των Τούρκων προκάλεσε κατόπιν, στους πρόσφυγες που επέζησαν (ιδιαίτερα στις γυναίκες), κλονισμό της ψυχικής τους υγείας. Πολλοί βρήκαν το θάνατο στην Ελλάδα σε αυτήν την κατάσταση.
   Με αυτό, όμως, το ζήτημα δεν ασχολήθηκαν ποτέ το «ελληνικό» Πανεπιστήμιο και η ελληνική ψυχιατρική.
   Ο αριθμός των Ποντίων Ελλήνων που εξοντώθηκαν με διάφορες βάρβαρες μορφές, σύμφωνα με υπάρχοντα στοιχεία και υπολογισμούς, φτάνει τις τετρακόσιες χιλιάδες.
   Η γενοκτονία των Ποντίων Ελλήνων θα έπαιρνε μεγαλύτερες διαστάσεις αν ο ποντιακός λαός δεν αντιστεκόταν ένοπλα στην προσχεδιασμένη πολιτική τής εξαφάνισής του. Όπως και τα θύματα του Αρμενικού λαού ήταν λιγότερα εκεί που υπήρξε ένοπλη αντίσταση.
   Οι κοινωνικές δυνάμεις που συμμάχησαν για να εξοντώσουν τον Ποντιακό λαό και τις ανερχόμενες εκείνην την περίοδο εντός της οθωμανικής επικρατείας Ελληνικές αστικές, κοινωνικές δυνάμεις, ήσαν οι περιθωριακές μάζες των Τουρκικών πόλεων και των χωριών και μέρος τού Οθωμανικού, στρατιωτικο-γραφειοκρατικού κατεστημένου. Αντιπροσωπευτικές φιγούρες αυτής της κοινωνικής συμμαχίας είναι ο σφαγέας του ΕλληνοΠοντιακού λαού της Κερασούντας, ο Τοπάλ Οσμάν, οι Τσέτες και ο Κεμάλ. Ο Κεμάλ έφτασε στη Σαμψούντα με ειδική πρόθεση και σχέδιο  τη κάμψη της αντίστασης των ΕλληνοΠοντίων και την εξόντωση τους.
   Οι εκτοπίσεις, μια συγκαλυμμένη μορφή εξόντωσης, ακόμα και με το «δίκαιο του πολέμου» δε νομιμοποιούνται. Ελληνικός στρατός δεν υπήρχε στον Πόντο και οι περιοχές που έγινα εκτοπίσεις δεν είχαν στρατιωτική σπουδαιότητα. Η συνθήκη της Λωζάνης του 1923 σε ορισμένα μέρη της αναφέρει ότι «διακανόνισε τα ζητήματα της ανταλλαγής των πληθυσμών». Για τον ΕλληνοΠοντιακό λαό δεν υπήρξε καμία ανταλλαγή μετά το 1923, ούτε ειρηνική έξοδος από τη χώρα του. Οι ΕλληνοΠόντιοι, όσοι επέζησαν, αναγκάστηκαν δια της βίας να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους όπου έζησαν χιλιετηρίδες, από διάφορους δρόμους, πριν το 1923. Η ΕλληνοΠοντιακή έξοδος κατευθύνθηκε προς τη Ρωσία, Βόρεια και Λατινική Αμερική, Μέση Ανατολή, Ευρώπη. Το μεγαλύτερο μέρος, τους όμως, ήρθε στην Ελλάδα. Δεν υπήρξε ούτε επιστροφή, ούτε ανταλλαγή με του όρους και τις έννοιες που θέλει η εξαρτημένη ελληνική κρατική λογική μετά το 1923.
   Στον Μικρασιατικό και Ποντιακό Ελληνισμό αφαιρέθηκε το δικαίωμα στην ύπαρξη, το δικαίωμα να διατηρεί και να κατέχει ειρηνικά το έδαφος του, το δικαίωμα στο σεβασμό της εθνικής και πολιτιστικής του ταυτότητας. Υπήρξε καταλήστευση της περιουσίας και επομένως πλουτισμός σε βάρος του Μκρασιατικού και του Ποντιακού Ελληνισμού.
   Το μεγαλύτερο όμως έγκλημα με αυτουργό το Τουρκικό κράτος που διαπράχτηκε σε βάρος του Ποντιακού και του Μικρασιατικού Ελληνικού λαού και δεν επιδέχεται ούτε παραγραφή, ούτε λήθη, ούτε πολύ περισσότερο συγχώρευση ή δικαιολογία, είναι αυτό της γενοκτονίας. Εάν κρατικές λογικές, γεωστρατηγικά και γεωπολιτικά δόγματα και σκοπιμότητες υποβάθμισαν, απόκρυψαν, επιδίωξαν τη λήθη των γεγονότων, των αδικημάτων που διαπράχτηκαν σε βάρος του Ποντιακού λαού, σήμερα ακόμα περισσότερο γι’ αυτούς τους λόγους γίνεται πιο έντονη η επιθυμία και η απαίτηση για την αναγνώριση τους. Κάθε λαός έχει δικαίωμα να απαιτεί με επιμονή την επίσημη αναγνώριση των εγκλημάτων και αδικιών που διαπράχτηκαν σε βάρος τους.
   Το σύγχρονο Τουρκικό κράτος το οποίο ευθύνεται με την κατηγορία της γενοκτονίας, η οποία χρονικά συμπίπτει με «τις διαδικασίες» συγκρότησής του, οφείλει να αναγνωρίσει τα γεγονότα και να μεταμεληθεί για τις πράξεις συστηματικής εξολόθρευσης του Μικρασιατικού και του Ποντιακού Ελληνικού λαού. Πράγμα που θα επανορθώσει, έστω και στο ελάχιστο, την ανυπολόγιστη ηθική βλάβη που υπέστη ο Ποντιακός λαός. Η διεθνής κοινότητα, τα άλλα κράτη, ιδιαίτερα αυτά που προστάτευαν και προστατεύουν το υπεύθυνο για τη γενοκτονία τουρκικό ρατσιστικό κράτος, έχουν τη στοιχειώδη πολιτική, νομική και ηθική υποχρέωση να αναγνωρίσουν τη γενοκτονία και να συμπαρασταθούν στον Μικρασιατικό και Ποντιακό Ελληνικό λαό.
   Το κράτος όμως, που οφείλει να διαφυλάξει και να υπερασπίσει τα δίκαια του Ποντιακού και Μικρασιατικού Ελληνισμού είναι το Νεοελληνικό Κράτος.
   Η Ιστορία των σχέσεων των Ποντίων και των Μικρασιατών προσφύγων με το εξαρτημένο Ελληνικό κράτος δεν είναι μία ευτυχισμένη ιστορία. Και τούτο διότι, κυριάρχησαν στην κρατική πολιτική τα στοιχεία τής λήθης τής ιστορίας, του περιορισμού, τής αλλοίωσης τής ποντιακής ιδιαιτερότητας, και όχι τα στοιχεία τής διατήρησης τής ιστορικής μνήμης, τής πολιτιστικής τους ταυτότητας, τής υπεράσπισης τών δικαιωμάτων τους. Η πολιτική αυτή απέναντι σε έναν λαό που έχασε το έδαφος, τον ιστορικό του χώρο, την πατρίδα του, μπορούσε να πάρει διαστάσεις μιας πολιτικής μορφωτικού αφανισμού. Οι Ποντιακοί Σύλλογοι όμως αποτέλεσαν την κιβωτό τής Ποντιακής συνείδησης και ταυτότητας. Οποιοσδήποτε μπορεί να κατανοήσει το χαρακτήρα αυτής της κρατικής πολιτικής και τις τεράστιες ιστορικές, εθνικές ευθύνες αυτού του εξαρτημένου Κράτους, αν πληροφορηθεί ότι για πρώτη φορά η ιστορία του Ποντιακού και Μικρασιατικού Ελληνισμού αποτέλεσε μέρος του εγχειριδίου της ιστορίας των ελληνικών Γυμνασίων το 1982 και ακολούθησε η απόσυρση της για την ακαδημαϊκή χρονιά 1986-87.
   Η κοινωνική διάσταση του Ποντιακού Ζητήματος στην Ελλάδα μετά το 1923 εκφράστηκε με τη συμμετοχή των προσφύγων Ποντίων και Μικρασιατών στους δημοκρατικούς, κοινωνικούς και εθνικούς αγώνες τού λαού μας, αποτελώντας καθοριστική συνιστώσα αυτών των αγώνων. Το τέλος του «Εμφυλίου Πολέμου (1944-1949)» βρήκε χιλιάδες Μικρασιάτες και Ποντίους  και πάλιν πρόσφυγες για δεύτερη ή τρίτη φορά στη ζωή τους, όπως το παρουσιάζει στην ταινία του «Ταξίδι στα Κύθηρα» ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Έτσι επιβεβαιώθηκαν ακόμα μία φορά επιστημονικές, ανθρωπολογικές, εθνολογικές μελέτες και συμπεράσματα που αποδείχνουν ότι εάν ένα άτομο χάσει την πατρίδα του θα είναι σε όλη του τη ζωή πρόσφυγας.
   Η συγκρότηση όμως της Ιστορίας των Ελλήνων Μικρασιατών και των ΕλληνοΠοντίων, σε σχέση με το ελληνικό κράτος, θα είναι πεδίο έρευνας των νέων γενεών Ποντίων και Μικρασιατών διανοούμενων οι οποίοι θα συνεχίσουν τη μεγάλη προσφορά των παλιών, παρόλο που αυτοί οι τελευταίοι λειτούργησαν σε δύσκολες συνθήκες.
   Στη σημερινή περίοδο, η προσδοκία, η θέληση των Ελλήνων Μικρασιατών και των ΕλληνοΠοντίων να οικοδομήσουν και  πάλι την Ιστορία τους, να διεκδικήσουν το δικαίωμα στη μνήμη, να ζητήσουν λογαριασμό από το υπεύθυνο Τουρκικό  κράτος και τη Διεθνή Κοινότητα για τις αδικίες που έγιναν σε βάρος τους, εμπεριέχει μέσα της μια φόρτιση, μια δυναμική, απελευθερωτική.
   Είναι η επιστροφή ανθρώπων, συνειδήσεων, μνήμεων κοινωνικών και εθνικών αγώνων, πολιτισμού, ατόμων, πολιτών, ενός λαού, στην ιστορία ως υποκείμενο της.
   Η πολιτική τής λήθης ευνοεί εκείνες τις δυνάμεις που σε επίπεδο εθνικό, περιφερειακό και διεθνές –στην Ελλάδα, την Ανατολική Μεσόγειο, την Ευρώπη- επιδιώκουν να οικοδομήσουν νέες νομιμοποιημένες μορφές εξουσίας στις «Οργουελικές» διαστάσεις της επάνω στην καταστραμμένη μνήμη κα ταυτότητα των ατόμων, των πολιτών, των λαών.
   Η πολιτική τής λήθης επιτρέπει στον τουρκικό – ρατσιστικό κρατικοκοινωνικόν σχηματισμό να συνεχίζει τον ιδιαίτερα δικό του ιστορικό ρόλο. Παραχάραξη της ιστορίας, καταστροφή των πολιτισμών, ληστεία των λαών, αποδιάρθρωση και παραμόρφωση μιας περιοχής στην οποία τουλάχιστο γεννήθηκε ένας από τους περισσότερο πλούσιους πολιτισμούς του πλανήτη μας, της Ανατολικής Μεσογείου.
   Επανάληψη  και συνέχεια της πολιτικής των βιαιοτήτων, των εκτοπίσεων, της εθνοκτονίας ενάντια στο δικό μας λαό στην Κύπρο, στον ιστορικό Κουρδικό λαό και σαν φυσικό επακόλουθο στον ίδιο τον Τουρκικό λαό.
   Διότι εάν το τουρκικό κράτος, η τουρκική κοινωνία, δεν αναγνωρίσει τα εγκλήματα, τις γενοκτονίες που έχει διαπράξει, σημαίνει ότι είναι έτοιμο να επαναλάβει, να συμμετάσχει ή να ανεχθεί άλλες.
   Και όσο εμείς, τα θύματα της Μικρασιατικής Καταστροφής και οι επαϊοντες τής Ιστορίας, θα μένουμε απλοί θεατές μπροστά στα αναρίθμητα εγκλήματα που διέπραξαν  βάσει συγκεκριμένων σχεδίων συρρίκνωσης του Ελληνισμού, όσο δεν θα παίρνουμε πολιτική θέση ως ελάχιστον φόρο τιμής στα εκατομμύρια  αθώα θύματα, οι Τούρκοι, και οι σύμμαχοί τους Σιωνιστές, θα συνεχίζουν να συντελούν το καταστρεπτικό τους έργο, ώσπου να κλείσει ο κύκλος στη δοκιμαζόμενη Κύπρο, στο αγωνιζόμενο για αυτονομία σήμερα ελεύθερο τουρκικό Κουρδιστάν, καθώς και στις διάφορες άλλες περιοχές της Τουρκίας, όπου ζουν ακόμη, κάτω από αυστηρή επιτήρηση, απομονωμένα απομεινάρια Μικρασιατικών φύλων.
   Γιαυτό η δική μας διεκδίκηση για αναγνώριση τού «δικαιώματος μας στην μνήμη» έχει μια μεγάλη απελευθερωτική δυναμική που ξεπερνά  την ποντιακή και μικρασιατική διάσταση και αγκαλιάζει όλους τους καταπιεζόμενους λαούς, ΕλληνοΚυπρίους, ΕλληνοΒορειοηπειρώτες, Παλαιστινίους, Κούρδους και Ιρακινούς, λαούς υπό σφαγιασμόν, εν ονόματι ανόμων συμφερόντων.
   Η άξια λόγου, συνεπώς, δικαίωση τού Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και του Ευξείνου Πόντου είναι η συνέχιση του αγώνα για τα δίκαια του λαού μας, του Ποντιακού λαού, του Μικρασιατικού λαού, του Κυπριακού λαού, του Βορειοηπειρωτικού λαού, του Ελληνικού λαού.
            Δικαίωμα στη μνήμη και αγώνας ας βαδίζουν χέρι- χέρι μέχρι «πάλι δικά μας να’ ναι».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Η σφαγή τών Ποντίων – Οι πόλεις, η ζωή τους, ο όλεθρος, (έκδοση Ε/ΙΣΤΟΡΙΚΑ εφημερίδας Ελευθεροτυπία & PostBank, χ.χρ.έκδ.).
ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ : 28 ΑΙΩΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ – Από την αρχαιότητα μέχρι τις παραμονές τής σφαγής, (1ον βιβλίο), αφιέρωμα τού περιοδικού, ΕΛΛΗΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΑ, τχ. 12.
1922 – 1992 Μνήμη Μικράς Ασίας : Αφιέρωμα τού περιοδ., ἡ λέξη, τχ. 112, νοέμβρης-δεκέμβρης  1992.
ΑΓΤΖΙΔΗΣ ΒΛΑΣΗΣ, ΠΟΝΤΟΣ : ένα ανοιχτό ζήτημα, (Εναλακτικές Εκδόσεις, 2008/β΄).
ΚΑΡΖΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ, Οι πατρίδες τών Ελλήνων, Α΄ τόμος: Μικρά Ασία – Πόντος, (Ελδ. Οίκος Α. Α. Λιβάνη / Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα, 2002).
ΖΑΧΟΣ  Ε., Είμαστε Πόντιοι, (Εκδόσεις Καραμπερόπουλος, Αθήνα, 1986).
ΛΑΜΨΙΔΗΣ  ΓΕΩΡΓΙΟΣ (του ΝΕΟΚΛΗ),  Τοπάλ  Οσμάν. Ένα Χρονικό μιας ΄Αγνωστης Ελληνικής Τραγωδίας (1914-1924). (εκδόσεις «Ελληνική Φωνή», Αθήνα, 1970).
ΜΑΛΚΙΔΗΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ, Η γενοκτονία τών Ελλήνων: Θράκη – Μικρά Ασία – Πόντος, (Εκδόσεις Γόρδιος, 2015).
ΜΑΛΚΙΔΗΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ, Πόντος, (έκδοση τού “Πολιτιστικού Συλλόγου Νίψας”, 2015).
ΜΑΥΡΟΓΟΡΔΑΤΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Θ., 1915: Ο Εθνικός Διχασμός, (Εκδ. Πατάκη, 2015).   
ΜΑΥΡΟΓΟΡΔΑΤΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Θ., Μετά το 1992: Η παράταση τού Εθνικού Διχασμού, (Εκδ. Πατάκη, 2017/β΄).
ΜΕΛΑΝΟΦΡΥΔΗΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ, Η εν Πόντω Ελληνική γλώσσα, (Εκδ. Οίκος Αδελφ. Τολίδη, Θεσσαλονίκη 1987).
ΝΕΡΑΝΤΖΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Γ., «Η υπό του Κεμαλικού Τουρκικού Κράτους γενοκτονία τού Μικρασιατικού Ελληνισμού», Πανηγυρικός που εκφωνήθηκε στον προσφυγικό συνοικισμό Αγίου Κωνσταντίνου ΑιτωλοΑκαρνανίας στις 23-05-2004.
ΠΑΥΛΙΔΗΣ  ΙΩΑΝΝΗΣ,  Σελίδες Ιστορίας του Πόντου και της Μικράς Ασίας. (Θεσσαλονίκη, 1980).
Πόντος – Ο Ποντιακός Ελληνισμός – Ιστορικό Λεύκωμα, (επιμέλεια: Κων. Φωτιάδης και Ιάκωβος Μιχαηλίδης), (έκδοση τού περιοδικού National Geographic, 2010).
ΣΑΜΟΥΗΛΙΔΗΣ   ΧΡΗΣΤΟΣ,  Μαύρη Θάλασσα : Χρονικό από την τραγωδία του Πόντου. (1970).
ΣΩΤΗΡΙΟΥ  ΔΙΔΩ, Η Μικρασιατική καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο. (Αθήνα, 1975).
ΣΩΤΗΡΙΟΥ  ΔΙΔΩ, Ματωμένα  χώματα. (ιστορικό μυθιστόρημα).
ΤΑΝΙΜΑΝΙΔΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ Π., Γενοκτονία Ποντίων – μνήμη μου, σε λένε Πόντο, (έκδοση τού συγγραφέα, 2015;).
ΤΑΝΙΜΑΝΙΔΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ Π., Γενοκτονία Ποντίων – μνήμης εγκόλπιον, (2013, Εκδόσεις Έθνος Α.Ε.). (Ανατύπωση απολύτως πανομοιότυπη με το αμέσως προηγούμενον τού Στεφ. Τανιμανίδη).
ΦΩΤΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΜΜ., Η γενοκτονία τών Ελλήνων τού Πόντου, (τόμοι 2, έκδοση από την εφημ. Realnews, Μάϊος 2013).
ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ, Το Ποντιακό Ζήτημα Σήμερα, (έκδοση τού Ιδρύματος Μεσογειακών Μελετών, από τις Εκδόσεις Γόρδιος, 1996).
ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ, Το Ποντιακό ως Ευρωπαϊκό Ζήτημα / The Pontian Question as a European Quastion, (δίγλωσση έκδοση, “Εκδόσεις Στράβων”, 2010).
ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ  ΜΙΧΑΛΗΣ και ΦΩΤΙΑΔΗΣ  ΚΩΣΤΑΣ, Πόντιοι : Δικαίωμα στη μνήμη. (εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 1987).
ΨΥΡΟΥΚΗΣ  ΝΙΚΟΣ, Η Μικρασιατική Καταστροφή – Η Εγγύς Ανατολή μετά τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο 1918-1923. (Αθήνα, 1975).
ΨΥΡΟΥΚΗΣ  ΝΙΚ., Νεοελληνική εξωτερική πολιτική: Ιστορική Επισκόπηση. (Αθήνα, 1983).
 
spot_img

Πρόσφατα άρθρα